W Dębnie odbyły się wyjątkowo uroczyste, dwudniowe obchody upamiętniające 81. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, będące zarówno hołdem dla bohaterów, jak i żywą lekcją historii.
Pierwszy Dzień Pamięci: 1 Sierpnia – „Godzina W” i Wzruszające Widowisko
Obchody rozpoczęły się 1 sierpnia br. o godzinie 17:00, kiedy to w całym kraju, również w Dębnie, rozbrzmiały syreny alarmowe, symbolicznie upamiętniając „Godzinę W” – moment rozpoczęcia Powstania w 1944 roku. Na Placu Konstytucji pod pomnikiem Orła Białego zgromadzili się mieszkańcy, władze samorządowe, harcerze, kombatanci, sybiracy, kresowianie, przedstawiciele placówek oświatowych i organizacji patriotycznych, a także po raz pierwszy delegacje grup rekonstrukcyjnych, których obecność w historycznych mundurach dodała powagi uroczystości.
Burmistrz Dębna, Wojciech Czepułkowski, podkreślił, że Powstanie Warszawskie było największym zrywem militarnym w okupowanej przez Niemców Europie, trwającym 63 dni mimo nierównej walki. Przypomniał o zniszczeniu niemal 85% przedwojennej zabudowy stolicy. Głos zabrał również historyk i regionalista Adam Kaczmarczyk, który przywołał pamięć o żołnierzach Armii Krajowej, harcerzach z Szarych Szeregów (tworzących powstańczą pocztę polową), kobietach (sanitariuszkach, kurierkach), ludności cywilnej budującej barykady, a także żołnierzach generała Berlinga z Pierwszej Armii Wojska Polskiego, którzy zostali wysłani na „straceńczą misję” pomocy walczącej stolicy. Po przemówieniach złożono kwiaty na stopniach pomnika Orła Białego, a całość uświetniły poczty sztandarowe, harcerze oraz grupy rekonstrukcyjne.
Wieczorem, w Filii nr 2 Biblioteki Publicznej w Dębnie, odbyło się wzruszające widowisko słowno-muzyczne „Powstańcy '44 – Pamiętamy”, oparte na poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, polskiego poety, który zginął w czwartym dniu Powstania Warszawskiego. Młodzi i starsi aktorzy, pod kierunkiem Małgorzaty Dziedziuch, z wielkim zaangażowaniem oddali hołd bohaterom. Widowisko uświetniły utwory patriotyczne w wykonaniu grupy FloDeLis oraz sceny ze statystami czyszczącymi broń, w wykonaniu harcerzy. Po przedstawieniu odbyło się wspólne śpiewanie powstańczych pieśni, w ramach akcji „Dębno śpiewa (nie)zakazane piosenki”.
Drugi Dzień Pamięci: 2 Sierpnia – Rekonstrukcja Walk o Przyczółek Czerniakowski
Drugi dzień obchodów przyniósł niecodzienne widowisko, które po raz pierwszy odbyło się w Dębnie – rekonstrukcję walk o Przyczółek Czerniakowski. Od godziny 14:00 ulice miasta wypełniły grupy rekonstrukcyjne w mundurach polskich i niemieckich, wzbudzając ogromne zainteresowanie. Dzięki „żywym dioramom” i prezentacji oryginalnych pojazdów i sprzętu wojskowego, mieszkańcy mogli „doświadczyć historii na własnej skórze”. Po mieście poruszały się samochody pancerne, wojskowe motocykle, a rekonstruktorzy w niemieckich mundurach patrolowali ulice, zatrzymując przechodniów do kontroli. Harcerze malowali na murach znaki Polski Walczącej. Obecność rekonstruktorów odtwarzających cywili z epoki, w stylizowanych strojach, pomogła przybliżyć realia życia w okupowanej Warszawie.
O godzinie 17:00 na placu przy ulicy Salezjańskiej zaprezentowano kilkanaście pojazdów wojskowych. Po pokazie najmłodsi (i nie tylko) mieli okazję na przejażdżki, oglądanie pojazdów, pamiątkowe zdjęcia z żołnierzami, pokazy broni oraz konkurs wiedzy o Powstaniu Warszawskim.
Głównym punktem dnia była widowiskowa rekonstrukcja Bitwy o Przyczółek Czerniakowski, która rozpoczęła się o godzinie 19:30. Wzięło w niej udział kilkudziesięciu rekonstruktorów z całej Polski i Czech, a także pojazdy z okresu II wojny światowej.
Rekonstrukcja ukazała dramatyczne wydarzenia z 22 września 1944 roku, 53. dnia Powstania Warszawskiego. Przedstawiono krwawą przeprawę pododdziałów 9. Pułku Piechoty 3. Dywizji Piechoty imienia Romualda Traugutta na lewy brzeg Wisły, która była akcją samobójczą, pozbawioną wsparcia i zaopatrzenia. Mimo ogromnej przewagi wroga, w tym esesmanów z jednostki Dirlewangera, Legionu Ukraińskiego, karnych kompanii Wehrmachtu oraz wsparcia ciężkiej artylerii i broni pancernej, Polacy stawiali dzielny opór.
W inscenizacji zaprezentowano tragiczną sytuację, gdy Niemcy, nie mogąc przełamać polskiej obrony, brutalnie przepchnęli cywilów przed samochód pancerny jako żywe tarcze. Gdy jedna z kobiet, zmuszona do pójścia samotnie w kierunku polskich pozycji, przyspieszyła kroku, padł strzał, zabijając ją i polskiego żołnierza, który rzucił się jej na ratunek. Widząc bezsensowność dalszej obrony i nie chcąc narażać kolejnych cywili, dowódca polskiej obrony rozkazał poddać się. Niemcy rozpoczęli rewizję jeńców; u jednej z dziewcząt znaleziono pistolet, co natychmiast doprowadziło do jej rozstrzelania na miejscu. Rozwścieczeni Niemcy otworzyli ogień do pozostałych cywili oraz dobijali rannych żołnierzy, a pozostałych jeńców bito i poniżano.
Bilans ostatniego dnia walk był tragiczny: setki żołnierzy i cywili wzięto do niewoli, a blisko 200 rannych powstańców i żołnierzy zamordowano na miejscu, wielu przez powieszenie. Czerniaków, symbol bohaterskiej, lecz beznadziejnej walki, padł. Walki w Warszawie trwały do 2 października, a ocalali trafiali do obozów jenieckich i koncentracyjnych. Na rozkaz Heinricha Himmlera, 9 października 1944 roku rozpoczęto systematyczne niszczenie Warszawy.
To wyjątkowe wydarzenie nie było jedynie widowiskiem historycznym – to przede wszystkim hołd pamięci i wyraz szacunku dla Bohaterów, którzy walczyli o wolność Ojczyzny. Realistyczne sceny batalistyczne i drastyczne obrazy ukazywały brutalność okupanta, mając na celu przedstawienie prawdy historycznej o tragedii Powstania Warszawskiego i ogromie poświęcenia jego uczestników. Organizatorzy, chcieli uczcić pamięć największego zrywu Polski Podziemnej, przypomnieć o odwadze, determinacji i miłości do Ojczyzny Powstańców Warszawskich. Wydarzenia te miały połączyć pokolenia i przypomnieć, że wolność, którą dziś się cieszymy, została okupiona krwią i cierpieniem, a bohaterstwo powstańców do dziś pozostaje jednym z najważniejszych symboli polskiej walki o wolność.
Pamiętamy. Cześć i chwała Bohaterom!
zdjęcia: Magdalena Handkowska z Dębna - "Wizja Venus-Film i Fotografia"
